Gürültü Bir Madde midir? Tarihsel Bir Yolculukta Sesin Dönüşümü
Bir tarihçi olarak geçmişin izlerini sürerken, bazen en çok göz ardı edilen unsurların, insanlık serüvenini en derin biçimde etkileyenler olduğunu fark ederim. Gürültü bunlardan biridir. Görünmezdir, dokunulmazdır; ancak etkisi, hem bireysel hem toplumsal düzeyde oldukça somuttur. Peki, “gürültü bir madde midir?” sorusu sadece fiziksel bir merak mı, yoksa tarih boyunca değişen algılarımızın bir aynası mı?
Antik Çağlarda Gürültü: Kaosun ve Düzenin Sesi
Eski uygarlıklar gürültüyü yalnızca rahatsız edici bir ses olarak değil, doğanın kudretiyle ilişkilendirilen bir güç olarak görürdü. Antik Yunan’da Zeus’un gök gürültüsü, tanrısal bir uyarı sayılırdı. Çin mitolojisinde ise gök gürültüsü, kozmik dengenin bir göstergesiydi. Bu dönemlerde “madde” ve “enerji” kavramları modern anlamda ayrılmamıştı; dolayısıyla sesin de maddesel bir varlık olduğuna inanılırdı. Sesin varlığı, varoluşun bir uzantısıydı.
Gürültü, burada sadece fiziksel değil, toplumsal bir göstergeydi: tapınaklarda yankılanan çanlar, savaş meydanlarında patlayan davullar, iktidarın ve inancın sesli sembolleriydi. Bu yönüyle, insanın “düzeni sesle kurma” çabasının ilk temsillerini oluşturdu.
Sanayi Devrimi: Gürültünün Maddeleştiği Dönem
18. yüzyılın sonlarından itibaren Sanayi Devrimi ile birlikte, gürültü bambaşka bir kimliğe büründü. Buhar makineleri, fabrika çarkları, tren düdükleri… Ses artık doğanın değil, insanın yarattığı bir güçtü. Bu yeni çağda gürültü, “ilerlemenin sesi” olarak yüceltildi. Ancak aynı zamanda bedensel ve ruhsal yorgunluğun da simgesiydi.
Tarihçiler, 19. yüzyıl işçi hareketlerinde sık sık geçen “makine gürültüsüne karşı sessizlik talebi”ni, sınıf bilincinin yükselişiyle ilişkilendirir. Gürültü artık yalnızca işitilen bir olgu değil, toplumsal bir ayrımın da göstergesiydi. Sessizlik, bir lüks; gürültü ise zorunluluğun sesi olmuştu.
20. Yüzyıl: Savaşın, Şehrin ve Medyanın Gürültüsü
20. yüzyıla gelindiğinde, gürültü artık medeniyetin arka plan müziği haline geldi. Savaşlar, sirenler, propaganda hoparlörleri ve ardından televizyonun yaydığı sürekli ses akışı… Gürültü, politik bir araç haline geldi. Nazi Almanyası’nın mitinglerinde kullanılan ses sistemleri ya da Soğuk Savaş döneminde radyodan yayılan propaganda yayınları, sesin gücünü toplumsal yönlendirme için kullandı.
Aynı dönemde kentleşmenin hızlanmasıyla birlikte, şehirlerin kendi “akustik kimlikleri” oluştu. Otomobillerin korna sesleri, metro tünellerinin yankısı, reklamların cırtlak tonları… Bunlar, modern yaşamın görünmez duvarlarını ördü. Gürültü, artık hem çevresel bir sorun hem de kültürel bir alışkanlık haline geldi.
Dijital Çağ: Sessizliğin Gürültüsü
Bugün, gürültü kavramı fiziksel alanın ötesine taşmış durumda. Sosyal medyanın bitmeyen bildirimleri, dijital platformlardaki içerik akışı ve dikkat ekonomisinin çığlıkları, “sessiz” bir gürültü yaratıyor. Psikolojik gürültü dediğimiz bu olgu, insan zihninin sürekli meşgul olmasına yol açıyor. Artık duyduğumuz şey, sadece ses değil; bilgi bombardımanının titreşimi.
Modern bilim açısından bakıldığında, gürültü bir madde değildir; çünkü kütlesi yoktur. Ancak tarihsel ve toplumsal süreçler içinde gürültü, bir “etki maddesi” haline gelmiştir. Tıpkı bir kimyasal gibi, bireylerin davranışlarını ve toplumların ritmini dönüştürür.
Sonuç: Gürültü Bir Madde Değil, Ama Bir Gerçekliktir
Tarih boyunca gürültü, doğanın gücünden insanın endüstriyel hırsına, oradan da dijital çağın görünmez karmaşasına kadar evrildi. Fiziksel anlamda madde olmasa da, toplumsal yapılar üzerinde maddesel etkiler yaratmıştır. İnsanlık, gürültüyle hem üretmiş hem de tüketmiştir; onu bastırmaya çalışırken, aynı zamanda varlığını onunla tanımlamıştır.
Belki de asıl soru, “gürültü bir madde midir?” değil; “gürültü bizi nasıl şekillendiriyor?” olmalıdır. Çünkü geçmişten bugüne, her çağ kendi gürültüsünü yaratmış, her toplum o gürültüyle bir kimlik inşa etmiştir. Ve bugün, sessizliği ararken bile gürültünün yankısı peşimizi bırakmamaktadır.